Opis
W czwartą niedzielę czerwca 2018 roku, przypadła sto osiemdziesiąta rocznica urodzin Jana Matejki ( artysta urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie ). Ta niewątpliwie ważna dla naszej kultury okoliczność, stała się zachętą do podjęcia próby by jeszcze raz spojrzeć na dzieło naszego największego malarza historycznego. Tego niełatwego zadania podjęła się Luba Ristujczina – znana badaczka i miłośniczka historii malarstwa XIX wieku w Europie. Malarska twórczość Jana Matejki była przedmiotem wielorakich analiz i polemik. Jego niesłychana popularność wśród społeczeństwa polskiego w XIX i XX wieku, nie została zachwiana nawet przez krytykę jaka przewinęła się w kręgach XX wiecznej awangardy. Mimo upływu czasu, dzieła stworzone przez krakowskiego mistrza, budzą emocje także dzisiaj. Podobnie jak w przypadku powieściowej twórczości Henryka Sienkiewicza, także twórczości malarskiej Jana Matejki, zarzuca się szereg błędów formalnych i przekłamań historycznych. Mimo tych niewątpliwych uchybień, jego wizja naszych dziejów historycznych, prezentowana na płótnach pozostaje nadal żywa i ważna.
Album Jan Matejko, wydany przez warszawskie Wydawnictwo SBM, bez wątpienia należy zaliczyć do najokazalszych publikacji jakie prezentowały do tej pory, twórczość mistrza Matejki. Z ogólnej liczby ponad 300 skatalogowanych obrazów, jakie Jan Matejko stworzył, w albumie znalazło się 120 ich reprodukcji ( w tym 42 portrety). Spośród tej liczby jedenaście z nich zostało zaprezentowanych w dużym, dwustronicowym formacie ( tzw. rozkładówki ). Warto zaznaczyć, że wydawcy udało się zdobyć niektóre reprodukcje obrazów znajdujących się w kolekcjach prywatnych ( „Jan Kazimierz na Bielanach”, „Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki”, „Zabicie Wapowskiego czy „Uczta u Wierzynka”). Reprodukcje wymienionych obrazów, nie pojawiały się w dotychczasowych opracowaniach twórczości mistrza Jana, a w przypadku obrazu „Zabicie Wapowskiego” jest to prawdopodobnie pierwszy wypadek, ponieważ obraz ten został odnaleziony dopiero w 2012 roku. Zamieszczonym w albumie reprodukcjom obrazów, towarzyszy obszerna biografia Jana Matejki, przygotowana specjalnie na okoliczność obchodów sto osiemdziesiątej rocznicy urodzin mistrza, przez jej autorkę – Lubę Ristujczinę. Przygotowany przez autorkę tekst przybliżający czytelnikowi życie krakowskiego mistrza, posiada formę obszernego eseju historycznego. Chociaż motywem przewodnim prezentowanego opracowania, jest prezentacja dorobku malarskiego Jana Matejki, to jednak dzięki zastosowaniu eseistycznej formy wypowiedzi, autorce udało się zaprezentować także inną, poza artystyczną jego postać. Okazuje się, że np. młody Matejko był chorowitym, krnąbrnym i nie przejawiającym wielkich chęci do nauki, dzieckiem. Natomiast w wieku dorosłym, potrafił znaleźć czas na działalność społeczną ( odnowa zabytków Krakowa ). Obok prezentacji dorobku artystycznego, autorka przedstawia obszernie jego życie rodzinne, co pozwala czytelnikowi dostrzec artystę jako męża i ojca.
Twórczość artystyczna mistrza Jana została przedstawiona chronologicznie. Prezentację dzieł artysty, autorka rozpoczyna od ilustracji akwareli „Konarski torturowany w celi więziennej”, która była wykonana przez młodego Jana w wieku 12 lat. Na kolejnych stronach albumu, autorka opisując kolejne etapy życia mistrza Jana, prezentuje tworzone przez niego dzieła. W swej analizie dorobku artystycznego Matejki, autorka najwięcej miejsca poświęciła najbardziej znanym jego dziełom. Jedenaście najważniejszych dzieł Matejki zostało przez autorkę poddanych bardzo szczegółowej analizie warsztatowej i historycznej. Tę obszerną i szczegółową charakterystykę autorka rozpoczyna od przejmującego dzieła „Stańczyk na dworze królowej Bony po utracie Smoleńska”. Postać zamyślonego trefnisia siedzącego w królewskim fotelu przyniosła 24-czteroletniemu Matejce sławę i uznanie krytyków. Kolejne szczegółowo zanalizowane dzieła to: „Kazanie Skargi”, „Rejtan-upadek Polski”, „Unia Lubelska”, „Batory pod Pskowem”, „Zawieszenie dzwonu Zygmunta na wieży katedry w roku 1521 w Krakowie”, „Iwan Groźny”, „Rzeczpospolita Babińska”, „Bitwa pod Grunwaldem”, „Hołd pruski” i „Konstytucja 3-maja”. Autorska analiza każdego z wymienionych dzieł pozwala na poznanie wielu historycznych postaci, które Matejko na nich zamieścił. Ponadto, dzięki podpowiedziom autorki, naocznie się przekonamy, że trafne było spostrzeżenie niektórych znawców jego twórczości stwierdzające, że Matejko nie umieszczał na swych obrazach rzeczy niepotrzebnych. Każdy przedmiot umieszczony na obrazie wnosił dodatkowe, najczęściej dramaturgiczne znaczenie np. przewrócony fotel czy leżąca sakiewka symbolizowały zdradę. Autorka kończy analizę dorobku twórczego Matejki prezentując jego „Autoportret z ryngrafem”, który jest ostatnim, dużym obrazem olejnym, ukończonym przed śmiercią artysty 1 listopada 1893 roku.
Zawartość albumu, wydrukowano na papierze doskonałej jakości i odpowiedniej gramaturze ( 150 g ) co gwarantuje znakomitą jakość reprodukcji zamieszczonych dzieł z jednoczesnym komfortem czytania tekstu.
